Nazwy własne nadajemy przypadkowo w celu identyfikacji i różnicowaniu przedmiotów. Dr hab. Marzenna Cyzman pisze: „W porządku życia nie możemy mówić o idealnym dostosowaniu nazwy własnej do przedmiotu jej odniesienia”.
Ale oprócz świata realnego, mamy świat fikcyjny, gdzie autor ma moc nadania imienia, znając przyszły los bohatera, więc dopasowuje imię do sytuacji. W takim przypadku zgodzę się nie z Julią szekspirowską, lecz z innym bohaterem fikcyjnym powieści rosyjskiej Aleksandra Niekrasowa Przygody kapitana Wrungla, który twierdzi: ,,Jak nazwiesz statek, tak on i popłynie”.
Chodzi o to, że kapitan nazwał swój statek ZWYCIĘSTWO czyli „ПОБЕДА” [pab’eda], bo musi wygrać regaty, ale tuż przed odpłynięciem pierwsze dwie litery odpadają, w wyniku czego statek nosi nazwę BIADA czyli „БЕДА” [b’eda] i cały czas napotyka się na różne przeszkody. Gdybym miała wymyślić polską wersję, to byłoby tak: mamy statek FANTAZJA, który musi dopłynąć do Ameryki Południowej, ale pierwsze cztery litery odpadają przed odpłynięciem, w wyniku czego statek AZJA się gubi w oceanie i krąży wokół brzegów azjatyckich.
Onomastyka rozwinęła się w drugiej połowie XIX wieku w związku z ogólnym rozwojem językoznawstwa porównawczego. Z kolei, dziedzina onomastyki, zajmująca się badaniem nazewnictwa w literaturze pięknej, jest dyscypliną dość młodą, jej początki sięgają lat pięćdziesiątych XX w. M. Biolik pisze: ,,Onomastyka literacka zajmuje się nazwami wprowadzonymi do dzieła przez autora, bada ich współistnienie w płaszczyźnie językowej utworu literackiego oraz funkcje nazw własnych w tekstach poszczególnych pisarzy.”
Z nazwiskami mówiącymi kojarzy się nam Aleksander Fredro, ale to nie jest jego wynalazek. Nazwy mówiące spotkać można już w Starym Testamencie, w utworach antycznych i średniowiecznych, są one szczególnie charakterystyczne dla barokowej i oświeceniowej literatury dydaktycznej i satyrycznej. Spowodowane to było tym, że w starożytności wolno urodzeni obywatele mieli prawo na imiona autentyczne, niewolnicy zaś otrzymywali imiona mówiące.
Jak przetłumaczyć nazwy mówiące i czy tłumaczyć w ogóle? O czym mówią nazwiska Państwa lubianych bohaterów literatury zagranicznej, dowiemy się w następnym wpisie.
Bibliografia
M. Cyzman, Osobowe nazwy własne w dziele literackim z perspektywy jego ontologii, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, 2009. s 138.
R. Ingarden, O dziele literackim, przeł. M. Turowicz, Warszawa, 1960.
Eliza Pieciul, Nazewnictwo literackie w tłumaczeniach (na przykładzie nazw mówiących i klasyfikujących w wybranych powieściach Tomasza Manna), [w:] Onomastica XLV, 2000. ss. 291-316.
M. Biolik, Wstęp, [w:] Onomastyka literacka, Olsztyn 1993, s. 9.
trudnosciprzekladu.wordpress.com 